Ook in West-Vlaanderen worden we nog te vaak geconfronteerd met jongeren die vervroegd de schoolbanken verlaten. En dus sloegen een aantal West-Vlaamse CLB’s en het Netwerk Samen tegen Schooluitval de handen in elkaar om onder de noemer UpGrade vervroegde schooluitval aan te pakken.

Met drie zijn ze intussen, Stefaan, Eveline en Laetitia, de transitiecoaches van UpGrade, een netoverschrijdend provinciaal project dat Europees gefinancierd wordt en een partnerschap is van de CLB’s met VDAB, het Huis van het Leren en de provincie West-Vlaanderen.

“We voelden de nood om op een andere manier met vroegtijdige schoolverlaters aan de slag te gaan. Vaak is het zo dat dergelijke jongeren meer tijd nodig hebben om hun weg te vinden. Tijd die ze soms niet krijgen in ons systeem. Wij richten ons specifiek op leerlingen uit de tweede en derde graad uit richtingen met een dubbele finaliteit, finaliteit arbeidsmarkt en duaal leren. Voor wie nog niet helemaal mee is met de recente onderwijshervormingen: wij zijn vooral bezig met jongeren uit het beroeps-, technisch en deeltijds onderwijs.”

Knipperlichten

“We hebben een aantal typische knipperlichten gedetecteerd: schoolse achterstand die zich opstapelt, een leerling die frequent van school wisselt of meer spijbelt dan goed is, iemand die psychisch kwetsbaar is, in een problematische thuissituatie verkeert. Als die afgaan, dan neemt het risico op vervroegde schooluitval toe.”

“Dergelijke omstandigheden zorgen er vaak voor dat jongeren beginnen te vereenzamen en alleen thuis zitten zonder sociaal netwerk, wat nogal eens kan uitmonden in middelengebruik zoals cannabis. Daarnaast zien we dat 1 op 5 van onze jongeren kampt met een autismespectrumstoornis. Daarbij merken we vaak in de praktijk: als we erin slagen een jongere toe te leiden naar een bedrijf of een nieuwe school, blijkt dat het schools systeem en de arbeidsmarkt nog niet afgestemd zijn op onze kwetsbare jongeren.”

“Zo zien we dat veel van onze jongeren niet aarden in het klassieke onderwijs, maar veel beter af zijn met een modulair systeem zoals dat in het volwassenenonderwijs gehanteerd wordt. Daar kunnen ze de zaken vak per vak aanpakken, wat voor hen veel bevattelijker is. De sociale context is er ook anders. In een modulair systeem zien we bijvoorbeeld veel minder pestgedrag wat voor een veel veiliger omgeving zorgt. Het is dan ook geen toeval dat volwassenenonderwijs nu vooral met 18 tot 25-jarigen aan de slag gaat, terwijl het vroeger vooral een gegeven van 40-plussers was…”

“Weet je, wij hebben een sterk geloof in de jongeren die we een-op-een begeleiden. Jongeren zijn nog niet rijp genoeg, weten nog onvoldoende wat ze willen en blokkeren in het systeem dat wel enige druk oplegt. Wat wij doen, is eerst een vertrouwensband opbouwen en de jongeren in hun kracht zetten zodat ze sterk genoeg zijn om zelf de regie van hun leven in handen te nemen. Wij zijn in die zin maar een compagnon de route.”

“Wat we vooral willen vermijden, is dat jongeren verdwijnen in het grote niets. Want dat is wel degelijk mogelijk. Als jongeren uitvallen uit het reguliere middelbare onderwijs, dan kunnen ze eventueel instappen in het systeem van duaal leren. Dat gebeurt aan de hand van een screening: de school krijgt zestig dagen de tijd om te onderzoeken of de jongere arbeidsrijp is. Is dat niet het geval, dan wordt hij geweigerd en in principe teruggestuurd naar de school waar hij vandaan komt, maar met wie hij al een verzuurde relatie heeft. Zo gebeurt het nog veel te veel dat jongeren gewoon schoolloos worden; ze blijven thuis en niemand volgt ze nog op.”

“Het criterium arbeidsrijp is niet altijd relevant. We bekijken liever of een jongere arbeidsbereid is en hoe we hem kunnen toeleiden tot andere alternatieven. En die zijn er, al zijn ze vaak nog onvoldoende bekend bij een ruimer publiek. In Vlaanderen zijn we leerplichtig tot ons achttiende en dat is niet hetzelfde als schoolplichtig.”

Leerrecht

“Zo is er iets als het leerrecht. Het betekent dat jongeren voor hun achttiende vrijwillig aan de slag kunnen bij een bedrijf, los van een onderwijsinstelling. Ze zijn in orde met alles wat sociale zekerheid betreft en kunnen een stiel leren bij een bedrijf. Op hun achttiende is het aan het bedrijf om te oordelen of ze de jongere een contract geven. Het is een piste die we op dit ogenblik met een drietal jongeren bewandelen en die mooie resultaten oplevert. Alleen zijn er nog veel te weinig bedrijven die van die mogelijkheid op de hoogte zijn.”

In de afgelopen vijf jaar begeleidden de transitiecoaches al zo’n 325 jongeren. Het gros daarvan komt uit het vroegere beroepsonderwijs. 67% van hen werden na hun traject toegeleid naar een andere opleiding (vooral terug naar het secundair onderwijs, naar CVO’s en naar het systeem van duaal leren), 17% werd overgedragen aan de VDAB en 10 % ging aan de slag op de arbeidsmarkt.

“Voornaamste conclusie is wat ons betreft dat schooluitval echt een gedeelde verantwoordelijkheid is. Scholen kunnen aandachtiger zijn voor de knipperlichten.

Ons onderwijssysteem zou nog flexibeler en modulairder georganiseerd kunnen worden, vertrekkend vanuit de jongere zelf, ondernemers kunnen nog meer kansen geven aan jongeren die buiten het systeem vallen en onze overheid zou ondernemers nog meer kunnen aanmoedigen en belonen om met dergelijke gasten aan de slag te gaan.”

“Maar als we erin slagen de krachten te bundelen, dan wordt er plots veel mogelijk. Wij willen nu eenmaal niet meegaan in de negatieve sfeer die rond een bepaalde groep jongeren hangt. Er is nog veel potentieel te ontwikkelen, alleen mogen we zelf niet aan de zijlijn blijven staan…”