Weg met de hete aardappel

“Je moet de werkelijkheid niet ondergaan, maar zelf de regie in handen nemen. Het is iets wat we altijd aan onze jongeren zeggen. En dus moeten we dat zelf ook doen.”

Koert Rottiers en Lieve Windels startten enige tijd binnen het Oranjehuis de werking van Atoom 80 op als antwoord op een knelpunt dat zich in hun dagelijkse werking voordeed.

Met NAFT heeft het Oranjehuis al jaren een werking die schooluitval wil voorkomen. Naft wil jongeren maximale leermogelijkheden bieden en waar nodig ook zelf creëren, steeds vertrekkend vanuit de talenten van de jongeren.

“Jaarlijks werken we in een 300-tal trajecten van jongeren samen met onderwijs en CLB’s, wat er toch op wijst dat het hier om een ernstig probleem gaat. Bovendien gaat het meestal over existentiële vragen. We werken vraaggericht, de jongere geeft aan wat hij of zij wil en daar trachten wij dan een antwoord op te bieden. Mede door de grote vraag is de verwachting vanuit de samenleving om deze jongeren snel terug op school te krijgen, maar we merken dat, ook gezien de existentiële aard van de problemen, niet elke jongere het plaatje zo duidelijk heeft, dat sommigen gewoon meer tijd nodig hebben. Wel, dan moet je de hand in eigen boezem durven steken en nadenken over hoe je die jongeren niet hoeft te verliezen.”

“Waar we met NAFT tegenaan liepen, was een typisch verschijnsel. Van zodra iets geïnstitutionaliseerd wordt, dreigt het risico dat van zodra je bepaalde dingen begint te verankeren, er nieuwe mensen tussen de plooien vallen. Je kan daar negatief en pessimistisch over doen, maar tegelijkertijd kan je het zien als een motor voor vooruitgang. Het dwingt je tot creativiteit en nieuwe denkwijzen.”

En dus ontstond op die manier Atoom 80 met als baseline ‘leren (terug) mogelijk maken’.

“Onze naam verwijst naar het tachtigste atoom uit de Tabel van Mendeljev. Dat is kwik,
stof die in bepaalde omstandigheden heel gevaarlijk kan zijn, maar als je het in een goede setting gebruikt, kan je er ontzettend veel mee doen. De baseline is ook tweeledig; het verwijst naar de nood om leren in de meest brede zin van het woord terug mogelijk te maken, maar anderzijds willen we het terug mogelijk maken van zaken ook opnieuw leren aan jongeren.”

“Met Atoom 80 willen wij mee een antwoord bieden op de carrousel waar jongeren ongewild in terecht komen. Als er iets fout loopt op school met een jongere, dan sturen we die naar het CLB. Die verwijst vaak door naar werkingen als NAFT, maar als dat niet meteen lukt of onvoldoende lijkt, sturen we hem door voor gespecialiseerde jeugdhulp. Daar stelt men soms vast dat zware psychische problemen aan de grondslag van het probleem liggen en stuurt men op zijn beurt richting de geestelijke gezondheidszorg. Zo schuiven we – allemaal goed bedoeld – die jongere constant door, als een hete aardappel.”

“Zo hadden we bijvoorbeeld een meisje dat op haar zestiende eigenlijk al uitbehandeld was in de psychiatrie. Ze had angststoornissen, paniekaanvallen en suïcidale neigingen. Via een NAFT-vraag kregen we dit meisje bij ons en hebben we een Atoom 80-traject met haar opgezet.

Met veel geduld, goed luisteren en telkens opnieuw verbinding maken, konden we haar vertrouwen krijgen, goed omringen en op haar eigen tempo en eigen manier vorderingen laten maken. Ze kon hier in een zekere intimiteit tot nieuwe zelfinzichten komen en zelfvertrouwen krijgen. Want vaak gaat het niet enkel over het vinden van de juiste studierichting, er zit een existentiële zoektocht achter zoals ‘ik weet niet wie ik ben, ik voel me niet geliefd.”

“Met dat meisje hebben we intussen al een heel mooi traject afgelegd. Omdat zij als ervaringsdeskundige maar al te goed wist hoe gespannen gesprekken kunnen zijn tijdens bezoekmomenten in gesloten instellingen, heeft zij nu een spel gemaakt om dat gesprek te vergemakkelijken. ‘Voor mij hoeft dit niet meer’, zei ze, ‘maar ik wil graag iets voor anderen betekenen.’ Net door het ontwikkelen van dat spel heeft ze ook haar zelfbeeld kunnen verbeteren, want ze heeft effectief iets met waarde gerealiseerd. Eerst deed ze dat van achter haar computer, later ging ze ter plekke, iets wat voordien quasi onmogelijk leek.”

Aan de jongeren wordt dus de nodige tijd en intimiteit gegeven en toch willen ze als hulpverlener de voortgang mee bewaken. Ze ontwikkelden hiervoor met Atoom 80 een systeem waarbij ze zich niet meten aan statische einddoelen, maar richting geven vanuit fases van focus.

“We redeneren voortaan in welke fase van de focus we met de jongere zitten.Een bepaalde fase kan lang of kort duren, maar je moet altijd wel blijven weten waarmee je bezig bent. Wij delen een traject altijd op in drie fases. In een eerste fase ga je het vertrouwen van de jongere winnen, op zijn of haar zelfvertrouwen werken en verbinding zoeken.
In een volgende fase gaan we nieuwe zaken toevoegen, proberen we de jongere zijn comfort zone te laten verlaten door nieuwe dingen uit te proberen. We stellen daarbij niet de vraag wat ze goed kunnen, maar wel wat ze nog nooit gedaan hebben.

We creëerden daarvoor in de voormalige kapel van het Fatimaklooster een ‘maak-doe- en experimenteerlabo’ waar we jongeren met allerlei nieuwe technieken kunnen laten experimenteren. Zo hebben we hier een 3D-printer, lasercutter, een miniplotter, een naaimachine, een T-shirtdrukpers maar ook een muziekinstallatie staan zodat we samen met die jongere kunnen ontdekken waar er nog mogelijkheden liggen voor hem. Zo laten we hem goesting krijgen om nieuwe dingen op te nemen.

In een laatste fase gaan we proberen te verduurzamen zodat zaken blijven hangen.

Met Atoom 80 werken we steeds vanuit dezelfde overtuigingen zoals het vergroten van individueel vermogen van jongeren of ook het aanwakkeren en zichtbaar maken van drive, goesting en trots.

Het werken vanuit principes en vanuit richtinggevende focus is zeker niet de makkelijkste keuze,  maar het leert je als team ook meer dan ooit beseffen dat het niet om jou draait, maar dat die jongere altijd en overal centraal moet staan.

Want eigenlijk is die jongere vaak het probleem niet, hij houdt ons enkel een spiegel voor van wat er fout loopt en waar de antwoorden zouden kunnen liggen. En daar moeten we aan werken.”